Topkapı Sarayı'nda Enderun Mektebi ve Muallimleri Üzerine Mülâhazalar

Osmanlı Devleti'nde Enderun hem bireysel hem de kolektif düzeyde çeşitli disiplinlerde eğitim sunan ve sanattan spora pek çok etkinliği içeren bir teşkilat olarak önemli rol oynamıştır. Topkapı Sarayı'nda bulunan Enderun Mektebi, sosyal bilimlerden dinî ilimlere, sanattan zanaata geniş bir yelpazede dersler veren seçkin muallimlerle donatılmıştır. Bu hocalar, yalnızca akademik bilgi birikimleriyle değil, aynı zamanda sanatsal yetenekleriyle de öne çıkmaktadır. Enderun Mektebi'nde, içoğlanlarının sanatsal becerilerini geliştirmek amacıyla hanendelik, sazendelik ve hattatlık gibi geleneksel sanat dallarında eğitim verilmiştir. Bunun yanı sıra eğlence ve kültürel değerlerin aktarımında önemli bir rol üstlenen hokkabazlık, kuklacılık ve lubetbazlık gibi gösteri sanatlarında uzmanlaşmış kişilere de yer verilmiştir. Bu çalışmanın amacı, Osmanlı saray teşkilatının bir parçası olan Enderun Mektebi'nde verilen çok yönlü eğitimi incelemek; özellikle sanatsal ve kültürel alanlarda ders veren muallimlerin kimler olduğunu, verdikleri derslerin türünü ve bu muallimlere ödenen ücretleri belge ve örnekler ışığında ortaya koymaktır. Osmanlı arşiv belgeleri başta olmak üzere biyografik verilerden faydalanılan bu çalışmada eğitim faaliyetlerinin yalnızca içoğlanlarıyla sınırlı kalmayıp haremdeki cariyeleri de kapsadığı ve Enderun Mektebi'nde ders veren muallimlere verilen ücretlerde farklılıklar bulunduğu ortaya konmuştur.

In the Ottoman Empire, Enderun played an important role as an organization that offered education in various disciplines at both individual and collective levels and included many activities from arts to sports. The Enderun School in Topkapı Palace was equipped with distinguished teachers who taught various subjects from social sciences to religious sciences, and arts and crafts. These teachers stand out not only with their academic knowledge but also with their artistic talents. The Enderun School provided training in traditional arts such as singers, instrumentalists, and calligraphers to develop its students' artistic skills. In addition, some people specialized in performing arts such as juggling, puppetry, and lubetbaz, which played an important role in entertainment and the transmission of cultural values. This study aims to examine the multifaceted education provided at the Enderun School, which was a part of the Ottoman Palace organization, and to reveal who were the instructors who taught especially in artistic and cultural fields, the type of courses they taught and the fees paid to these instructors in the light of documents and examples. This study, which makes use of Ottoman archival documents and biographical data, reveals that the educational activities were not limited to the inner servants but also included the concubines in the harem and that there were differences in the wages paid to the instructors who taught at the Enderun School.