Bir Osmanlı Şehri Olarak Tımışvar: Şehrin Osmanlı Kimliğinin Teşekkülü, Tekâmülü ve Akıbeti (1552‑1716)

Osmanlı İmparatorluğu'nun XVI. ve XVII. yüzyıllarda Orta Avrupa'daki hâkimiyetinin dayanaklarından biri olan Tımışvar eyâleti ve eyâletin aynı isimdeki merkez sancağı, yapılan araştırmalarda daha ziyade askerî ehemmiyeti, Osmanlı‑Habsburg savaşlarındaki rolü ve stratejik bir konumda bulunan kalesi ile dikkat çekmiştir. Bu sebeple Tımışvar'ın fetihten sonra bir Osmanlı şehri olarak gelişme süreci pek az incelemeye konu olmuştur. Bu makalede, Tımışvar'ın Osmanlı idaresinde bulunduğu 1552‑1716 yılları arasındaki dönemde ve takip eden yıllarda şehirdeki demografik dönüşümler, imar ve iskân faaliyetleri, kültürel ve dinî hayat ve Müslüman ahalinin durumu ile ilgili meseleler ele alınmıştır. Burada, Tımışvar'ın söz konusu dönemdeki şehir hayatına dair yapılan tespitlerin kaynaklarını – bir kısmı daha önce dikkat çekmemiş olan – Tımışvarlı müelliflerin birinci elden anlatımları, arşiv belgeleri, edebî eserler ve seyyahların müşahedeleri teşkil etmektedir.

Eyâlet (province) of Tımışvar (Temesvar/Timişoara) of the Ottoman Empire, together with its central sancak (district) of the same name, was one of the strongholds of Ottoman rule in Central Europe during the 16th and 17th centuries. It has attracted scholarly attention primarily for its military significance, its role in the Ottoman‑Habsburg wars, and its strategically located fortress. Therefore, the process of Tımışvar’s transformation into an Ottoman city after its conquest has received comparatively little attention. This article examines the demographic changes, urban development and settlement policies, cultural and religious life, and the situation of the Muslim population in Tımışvar during the period of Ottoman rule between 1552 and 1716, as well as in the years immediately following. The findings presented here are based on various sources, some of which have remained unnoticed up to now. These sources include first‑hand accounts by authors fromTımışvar, archival documents, literary works, travelers’ observations, which shed new light on the city’s social and cultural history under Ottoman administration.